Bir belirtiye bakıp otizmli olup olmadığını anlar mıyız ?
Göz teması kurmuyor, çocuğumda otizm olabilir mi”,
Ayakları üzerinde yürüyor otistik mi,
Dönen nesneleri takip ediyor ya da iki yaşına geldi hala konuşamadı, kendi başına çok kalıyor, yaşıtlarıyla oynamıyor, ellerini sürekli sallıyor, bana çok tepki vermiyor veya gece uyumakta zorlanıyor vb ?
Çocuğun davranışını bir sorun olarak anlatıp, çocuğun otistik olup olmadığını soran ebeveynlerin sorularına yönelik kendi bakış açımızı ortaya koymak için böyle bir video paylaşma gereği duyduk.
Konuya yine bir çerçeve çizelim ve ebeveyn olarak kendi tarafımızda ne oluyor onu anlamaya çalışalım. Konunun bize göre iki yönü var.
Birincisi; ki bence konunun en önemli tarafı bu, neden ebeveynler çocuğun bir davranışını anlamak, çözmek için, bu işin uzmanın gitmeyip, yüzyüze ilişki kurmadan, bunun için zaman ayırmadan, çocuğumda şu var bu var tarzına konuyu indirgeyip, oldukça yüzeysel şekilde sorunu anlatmaya çalışıyorlar, yardım istiyorlar. Bu anlaşılmak zorunda. Evinizde, herhangi bir saatte kafanıza takılan bir soruna yönelik alanında uzman olduğunu bile bilmediğiniz birinden sırf sosyal medyada paylaşımları yüzünden profesyonel şekilde bir yardım almaya çalışılır.
Biliyoruz bu sözlerimiz tepki çekecek bunu çünkü kendimizde dahiliz, bizim gibi sosyal medyada yayın yapan, sorulara genel geçer yanıtlar veren, sadece sınırlı bir alanda tek taraflı konuşan, çocuğu tanımayan, ailenin sorunlarını bilmek için zaman ayırması gerektiği bilindiği halde buna ne vakti ne de zamanı olan bize neden sorarlar, bundan medet umarlar, bizi referans alırlar, bir kere bu kolaycılık gibi görünen durumun içinde daha gerçekçi daha net, daha çözüme yönelik bir şeyin çıkmayacağı kesin. Peki bu neden bu bir çözüm olarak görülüyor.
Tamam biz genel olarak bazı şeylere yönelik bazı durumları algılayabilir ve farkedebiliriz ama sizi tanımadan, sizinle ilişki kurmadan, sizle ve çocuğunuzla vakit geçirmeden size nasıl sağlıklı yardımcı olabiliriz, sizin durumunuzun kendine özel ve özgün yanlarını sizi algılamadan nasıl farkedebilir ve ona uygun çözümler bulabiliriz.
Diyebilirsiniz ki bu ailelerin zorunluluklarının yansıması, yani ekonomik durumlar, zaman, ebeveynlerin koşulları gibi açıklanabilir ama sosyal medyanın referans, çözüm merkezi olarak değil, konuya dair bakış açısı edinmenize yardımcı olabilecek bir yer olarak kodlamak gerekmez mi ? yoksa buralarda kutsal mekanlara dönüşebilir. Bilinçli bir Sosyal medya okuryazarlığı olmadan buralardan alınacak bilginin, yardım ve desteğin bir taraftan kolaycılık bir taraftan da yüzeyselliğe götüreceği muhakkak. Aileler için kolay, ulaşılabilir olsa da. Bu bir seçim, bizim bu konudaki bakışımızı söyleme gereği duyuyoruz. Biz ilişki kurulmadan, sizinle bir ilişki ve işbirliği kurulmadan ve hatta siz bu işbirliğine girmeyi taahhüt etmeden yapılacak her türlü destek, öneri ve yardımın çözüm odaklı olmayacağını görüyoruz, yaşıyoruz, biliyoruz. Mış gibi yapmanın kimseye faydası yok.
İkinicisi ise çocuğun için meraklanıyor ve gerçekten araştırıyorsun, peki neden çocuğun herhangi bir davranışını hemen bir sorun, problem olarak görüyorsunuz, bunun normal olup olmadığını fark edecek ebeveyn refleksleriniz neden çalışmıyor ? direk en kötüyü yani konuyu hastalıkla ilişkilendirip, çocuğun hasta veya bir bozukluğu olup olmadığından şüphelenen, merak eden bir tarafınız oluşuyor ?
Neden çocuk bu davranışı yapıyor, neden bu davranışın normal olup olmadığını anlaşılmıyor, normalinden ve yaşıtlarının yaptığından ayırtedemiyor, farkedilemiyor? Bunu anormal olarak görmek için neler oluyor ? Bunlar neden düşünülmüyor ?
Şimdi gelin olasılıkları birlikte düşünelim :
İnsanların genel olarak bir çocuğun sorun çıkarmadan büyüyeceğine ilişkin genelgeçer bir bakış açıları vardır. Yani bir çocuğunuz olacak siz de onun sevimli bulacak ve sıcak tavırlarıyla içiniz gidecek ve sonra o da bizim gibi büyüyecek diye düşünürler, tamam biraz abartılı oldu ama aşağı yukarı deriz ki tamam sorunlar olur ama bu kadar da değil, tamam bize söylemişlerdi de bunu değil vb. Bir kere çocuğun sorunsuz büyüyeceğini zannetmek, çocuk gelişim psikolojisini bilmemekten kaynaklı olabilecek bir durum olabilir. Bir çocuk nasıl büyür, gelişir, zihinsel-sosyal-dil-duygusal-cinsel-fiziksel gelişim alanlarıyla ilgili neler olur, her yaşın kendine özgü problem davranışları neler olabilir konusunda bilgi ve deneyim eksikliğine işaret edebilir. Bundan kaynaklı bir durum olarak çocuğun bu davranışını açıklamakta oldukça zorlanırsınız.
Ebeveynliğe hazır olmadan çocuk sahibi olduğunuzda da hazırlıksız yakalandığınız için çocuk yetiştirme, çocuk bakımı ve dünyası , psikolojisi konusunda oldukça geleneksel, kulaktan dolma yüzeysel bilgi ve deneyimlerde sizi zorlayabilir ve çocuğun çoğu davranışları uzak, tuhaf, anlaşılmaz gelebilir.
Halbuki büyüme ve gelişme süreci bir zaman ister, hele bakımı en zor bir canlı türü olan insan yavrusunun daha çok sorun çıkaracağını biz kendimiz olarak çocukluğumuzu hatırlarsak biliriz ama buna rağmen bazı sorunlar karşısında yine şaşırır ve anlamakta zorlanırız.
Eğer sizin şu davranışı az yapar şu davranışı çok yapar diye bazı kalıplarınız varsa, bunları nereden bildiğinizi ve öyle varsaydığınızı farkında değilseniz yani bir çocuğun büyümesi ve gelişmesine ilişkin ciddi kalıplarınız varsa ve bu kalıplar sizi yönetiyorsa çocuk herhangi olası olmayan davranışta aklınız şaşıabilir, Buda nereden çıktı dersiniz ?
Ebeveynler olarak açıklayamadığınız, neden bu davranışı yapamıyor diye anlayamadığınızda iyice zorlanırsınız, bu davranışı diğer yaşıtlarında görmeyince kaygınız daha da artabilir ?
Sorun çıktı diye üzülüp başıma bunlar mı gelecekti diye aşırı endişelenmeyi sürdürürsünüz ? Birileri de şimdi ne der, ben nasıl ona açıklarım diye bazı düşünceler de eklenince kaygı düzeyiniz sizi artık iyice zorlar ve öfke düzeyiniz artar. Diğer çocukları yapabilir gördükçe hem diğerlerinin ebeveynlerine hem de çocuklarına hasetiniz de artar.
Ayrıca Siz bu davranışın benim dünyamdaki karşılığı tam olarak nedir, bu davranışı neden hep gözüme çarpıyor, bu davranışı bana neyi hatırlatıyor, baş etmekte zorlanmamın ve anlayamamın nedeni bu davranışın benim dünyamdaki hangi karşılığından dolayı oluyor, bu davranışında tuhaf, anlaşılmaz, sıkıntılı ve üzücü, davranışı kötü gören, zorlanan bir iç dünyam neden oluşuyor ?
Kendi çocukluğunuzla, ve iç dünyanızla bağlantınız zayıfladığında, geçmişteki çocukluğunuzu hatırlamadığımızda veya ilişki kuramadığımız da çocuğun bazı davranışları size anlaşılmaz, zor ve sıkıntılı gelebilir.
Kısaca bu davranışın eksikliği benim için neden önemli ve gerekli ? Çocuğun bunu mutlaka yapması benim mi ihtiyacım yoksa çocuklara yönelik kalıplarım varda onlar mı devrede ? Beklentilerim mi fazla ? Çocuğun bu davranışıyla diğer normal gördüğüm davranışları arasında bir ilişki kurmakta neden zorlanıyorum ? diye sormadıkça ve bunu anlamak içim çaba sarf etmedikçe konu sorun yumağı olmayı sürdürür.
Bir kere bu sorulara cevap vermemiz neden gerekli ? Çünkü iç dünyanızda bunlardan bi varsa, siz o zaman bunu farkederseniz soruna daha iyi yaklaşır ve çözersiniz, Bunu anlamak önemli.
Ayrıca bir davranışı veya bir belirtiyi bağlam içinde değerlendirmek gerekir. Yani göz teması kurmamak sorun bir davranış mı demeden önce bir davranışa sorun demeden önce neye ihtiyacımız var, bunun hakkında bilgimiz olması gerekiyor. Bunun için o davranışın sıklığı, seyri ve şiddeti ve gelişim içindeki işlevselliğini sorgulamak önemli bir yer tutar.
Toparlayacak olursak, tek bir davranışa otistik belirti veya Otizm’e giden sürecin başlangıcı veya mutlaka bu hastalıklı demeden önce bu davranışı ben neden sorun olarak algılıyorum bunu düşünmek ve ben neden bunun çocuktaki karşılığını algılayamıyorum demek önemli,
Ve bilinmelidir ki otizm ilişki, iletişim ve gelişimsel olarak bir çok durumla birlikte oluşan çoklu durumdur. Tek bir davranış değil de diğer bir çok davranışlar varsa o davranış anlamlıdır. Tek bir davranışın şiddeti çoksa, gündelik yaşamı zorlaştırıyor ve çocuğun ilişki kurmasını, etkileşime girmesini, yaşıtlarıyla ilişkisini bozuyorsa anlamlıdır. Takip ve gözlem bu noktada önemli ve gereklidir.
Tek bu davranış varsa bu davranış şiddetliyse yani bu davranışı çocuk çok yapıyor, yaşıtları yapmıyor, zorlanıyorsam burada sorulması gereken soru bu davranışın sıklığı ve şiddetidir. Ve diğer davranışlarla ne kadar ahenkli olup olmadığıdır.
Gördüğünüz gibi bir davranışın bir çok anlamı olabilir. Sizdeki ve çocuktaki karşılığını ayrı ayrı düşünmeden yapılacak müdahaleler eksik, tek taraflı ve süreci zorlayabilir. İlişki iki yönlü bir süreçtir. Çocuk göz teması kurmuyor değil, çocuk ve ben birbirimizle göz teması kurmakta neden zorlanıyoruz olmalıdır. Çocuk ayakları üzerinde yürüyor değil çocuk ve ben bu durumu nasıl algılıyoruz ve bizde neler oluyor, aklımıza neler geliyor ? sorusunu sormak önemli, vereceğimiz cevap konuya dair bakışımızı netleştirir.
Kafanıza takılanlar varsa yorumda paylaşabilirsiniz.
Saygılar