Time dergisinin 2010 yılında yayımladığı en etkili 100 isim listesinde “Kahramanlar” kısmında yer alan Temple Grandin, 1947 doğumlu hayvanbilimi uzmanıdır. En etkili 100 isim arasında kahraman olarak yer almasına ve yedi dalda Emmy ödülü kazanmış hayatını anlatan bir film olmasına sebep olan durum ise Grandin’in Amerikan hayvancılığında çığır açan buluşlara sahip bir otistik olması.
1947 yılında doğan Amerikalı hayvanbilimci ve aktivist Grandin’e otizm tanısı iki yaşında iken beyin hasarı olarak konuldu. Dört yaşına kadar konuşamayan Grandin, sese fazlasıyla duyarlıydı. Gürültülü ortamlar onu sinir krizine sokup çığlık atmasına sebep oluyordu. Otizmin tanımının yeni yeni yapıldığı yıllarda doğan Grandin için bütün doktorlar bakımevine yatırılması gerektiğini söylüyordu. Doktorların bütün önerilerine karşın, Harvard Üniversitesi mezunu ve uçaklardaki oto pilot sisteminin mucitlerinden John Coleman Purves’in kızı olan annesi, bu öneriye karşı çıktı. Kızını; kendi çabası, konuşma terapistleri ve bakıcılar yardımıyla eğitti. Temple Grandin bu sayede konuşmayı öğrenip liseye kadar normal bir okula gidebildi. Lisede, okulda yaşadığı sorunlar ve bir öğrenci ile olan tartışmasından dolayı okuldan atılarak davranış bozuklukları olan öğrencilerin gittiği okula gitmek durumunda kaldı. Burada hayatını etkileyen en önemli kişilerden biri olan ve Grandin’in bilime olan ilgisini fark eden fen bilgisi öğretmeni ile tanıştı. NASA’da da çalışmış olan fen bilgisi öğretmeni William Carlock, Grandin’in bilime olan ilgisini ve diğer çocuklardan farklı düşündüğünü fark edip onu bilime yönlendiren isim oldu. Carlock, Grandin’e lise hayatından sonra da destek verdi ve bilim yolunda ilerlemesini teşvik etmeyi sürdürdü.
Liseden sonra lisans eğitimini psikolojide tamamlayan Grandin, daha sonra yüksek lisans ve doktora derecelerini hayvanbilimi üzerine tamamladı. Amerika’nın en büyük kurumsal buğday çiftliğine sahip bir ailede doğan Grandin, bu çiftlik hayatından dolayı sürekli hayvanlarla iç içeydi. Teyzesinin çiftliğinde geçirdiği bir yaz tatilinde, hayvanlarla (özellikle ineklerle) farklı bir etkileşim kurduğunu fark etti. Hayvanların davranışlarından, çıkardıkları seslerden duygu durumlarını anlayabiliyordu. Hayvanlarla kurduğu bu etkileşim ve aldığı eğitimler ile Amerikan hayvancılık sisteminde çığır açan buluşlar yaptı.
Temple Grandin yazdığı kitapların yanı sıra, dünyanın çeşitli yerlerinde katıldığı konferanslar ve eğitimlerle insanlara otizm hakkında bilgi vermektedir.
Otizm nedir?
Spektrum bozukluğunun beş türünden biri olan otizm, sosyal etkileşime ve iletişime zarar veren nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Bu bozukluğa neyin sebep olduğu tam bilinmemekle birlikte, genetik, çevresel faktörler ve immünolojik etkilerin otizme yol açtığına dair çalışmalar vardır. Irk, etnik grup, sosyal statü, ailenin yaşam biçimi ayrımı olmaksızın toplumun tümüne yayılan bir bozukluktur. Sosyal ilişki kuramama, duyguları ifade edememe, göz kontağı kuramama, tekrarlayıcı motor hareketler, sınırlı ve yoğun ilgi alanı ve duyusal hassasiyet otizmin belirtilerindendir.
Geçmiş dönemlerde yapılan çalışmalar, otizm tanısı konulmuş bireylerin %75’inin yetişkinlikte bir bakımevinde yaşadığını veya hayatını tek başına idare ettiremediğini göstermektedir.(1) Otizmin günümüzde en yaygın rastlanan nörolojik bozukluk olması nedeniyle geliştirilen güncel tedavi ve eğitim yöntemleri ile otistik bireylerin toplum içerisinde daha rahat yaşayabilmeleri sağlanmaktadır.
Otizmle ilgili bazı temel istatistikler şöyledir:
- Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin önemli bir bölümünde (yaklaşık %35), beyindeki anormal elektrik hareketlerine bağlı olarak; nöbet, istemsiz hareketler, bilinç yitimi vb. nörolojik sorunlar da görülebilir.
- Önceki yıllarda otizm spektrum bozukluğunun görülme oranının 500’de bir olduğu kabul edilirken, son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun yaklaşık her 68 çocuktan birini etkilediği düşünülmektedir. Ayrıca, erkeklerdeki yaygınlığı kızlardan 4.3 kat fazladır.
- Sanıldığının aksine, otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin çoğunda, farklı düzeylerde zekâ geriliği görülür. Ayrıca, zekâ testlerinde, belli alanlar, diğer alanlara kıyasla çok daha geri çıkabilir.
- Otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin pek azında (yaklaşık %10), çok güçlü bellek, müzik yeteneği vb. üstün özelliklere rastlanır.
Temple Grandin ile otizmi, yaşadığı sıkıntıları, gençlere tavsiyelerini ve gelecek hakkındaki düşüncelerini Bilim ve Ütopya okuyucuları için konuştuk.
Söyleşinin tamamı Bilim ve Ütopya’nın nisan 2018 sayısında!
Dr. Temple GRANDIN
Zoolog
Söyleşi: Sinem SERAP
Kaynak : https://bilimveutopya.com.tr/otizmin-engelleyemedigi-kadin
About The Author
