Travmanın Tanımı ve TSSB
- Travma: Kişinin başa çıkma kapasitesini aşan, yoğun acı veren deneyimler.
- TSSB: Travma sonrası gelişebilen ve geri dönüşler, kabuslar, kaçınma, ruh hali değişiklikleri, aşırı uyarılmışlık ile karakterize bir tablo.
- Kişilerarası travmalar (zorbalık, saldırı vb.) özellikle risk artırıcı.
Travma Anılarının İşlenmesi
- İkili Sistem Modeli (Brewin, 1996):
- Sözel olarak erişilebilir bellek (VAM) → Anlatıya entegre, iyileştirici.
- Durumsal olarak erişilebilir bellek (SAM) → Duyusal-duygusal, kontrolsüz geri dönüşler.
- Otizmde duyusal hassasiyet ve bellek farklılıkları → travma anıları daha canlı, parçalı ve zorlayıcı hale gelebilir.
Otizmli Bireylerin Travmaya Karşı Artan Duyarlılığı
- Sosyal zorluklar ve zorbalık → daha sık travmatik deneyim.
- Çalışma belleği ve anlatıya entegre etme güçlüğü → travma anılarının işlenmesini zorlaştırır.
- Duyusal aşırı yüklenme → bazı olaylar nörotipik kişiler için travmatik değilken otistik bireyler için travmatik olabilir.
TSSB’ye Yatkınlığı Artıran Faktörler
- Hafıza zorlukları: Travmanın parçalı ve duyusal ağırlıklı kodlanması.
- Travma tanımının genişliği: Otistik bireyler daha geniş yelpazede olayları travmatik deneyimleyebilir.
- Nörolojik farklılıklar: Amigdala aşırı tepkili, prefrontal korteksin düzenleyici işlevi zayıf olabilir.
- Stres hormonları: HPA ekseninde (kortizol düzeni) farklılıklar.
- Duyusal ve sosyal işlem farklılıkları: Travmayı daha yoğun, kalıcı ve tetiklenebilir kılar.
Çıkarımlar
- Otizmli bireylerde travma ve TSSB daha farklı görünümler gösterebilir.
- Bu nedenle tanı koyarken hem travma hem de otizm özellikleri birbirinin gölgesinde kalabilir.
- Daha hassas tarama, tanı ve müdahale yöntemlerine ihtiyaç vardır.
Önerilen Destekler
- Otizmli bireylerin travmaya duyarlılığını tanımak.
- Travmatik olayların etkisini hafife almamak.
- Travma anılarını işleyebilmeleri için uyarlanmış terapi yaklaşımları (ör. travmaya duyarlı KBT, duyusal regülasyon teknikleri).
- Profesyonel destek gerektiğinde doğru uzmanlara yönlendirme.
- Aile ve çevreyi bilgilendirerek destekleyici bir ortam oluşturma.
kaynak:https://www.attwoodandgarnettevents.com/blogs/news/autism-and-ptsd
About The Author
