Otizmli bir yetişkin olarak hayatın farklı alanlarında karşılaştığınız zorluklar, doğru destekle hafifletilebilir. Her bireyin ihtiyacı farklıdır; bu nedenle bireye özel, bütüncül ve saygılı bir destek sistemi kurmak önemlidir. Aşağıda, size yardımcı olabilecek profesyonel destek türlerini bulabilirsiniz.
Psikologlar
Psikologlar, insanların nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve davrandığını anlamaya odaklanır. Otizmli bireylerle çalışan psikologlar, değerlendirme, tanılama ve terapi süreçlerinde önemli bir rol oynar.
Otizmden şüpheleniyorsanız ya da geçmişte teşhis aldıysanız, bir psikolog size tanıyı netleştirmede, yaşadığınız zorlukları anlamlandırmada ve başa çıkma yolları geliştirmede yardımcı olabilir.
Sıklıkla kullanılan yöntemlerden biri Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)’dir. Bu yaklaşım, olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışları değiştirmeye odaklanır. Özellikle kaygı, depresyon, sosyal izolasyon gibi sık karşılaşılan eş tanılar için etkili olabilir.
Ayrıca bazı psikologlar, otistik yetişkinler için özel olarak uyarlanmış sosyal beceri grupları yürütür. Bu gruplar, sosyal durumlarla baş etme, kendini ifade etme ve empati kurma becerilerini geliştirmeye yöneliktir.
Psikologlar ayrıca aile üyeleriyle çalışarak, otistik bireyin çevresindeki destek sistemini güçlendirmeye de katkı sağlar.
Psikiyatristler
Psikiyatristler, ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış tıp doktorlarıdır. Otizmli bireylerde sıkça görülen anksiyete, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk gibi durumların tanısı ve tedavisinde görev alırlar.
Psikiyatristler, psikotropik ilaçlar reçete edebilir ve bu ilaçların etkilerini düzenli olarak izlerler. Ancak bu ilaçların otizmli bireylerde dikkatle ve bireyselleştirilmiş şekilde kullanılması gerekir.
Bazı durumlarda psikiyatristler, terapi hizmeti de sunabilir veya bir psikoloğa yönlendirme yapabilir. Kriz durumlarında (örneğin, intihar düşüncesi, akut psikoz vb.) müdahale edebilir ve gerektiğinde hastaneye yatış sürecini başlatabilirler.
Otistik bireylerin nörolojik ve duygusal durumlarının birbirine karışabildiği göz önünde bulundurulduğunda, psikiyatristin otizm hakkında bilgili olması büyük önem taşır.
Konuşma ve Dil Terapistleri
Otizmli yetişkinlerde sadece konuşma değil, anlamlı ve etkili iletişim kurma becerileri de desteklenmesi gereken alanlardandır. Konuşma terapistleri, hem sözel hem de alternatif iletişim yolları üzerinde çalışabilirler.
Örneğin:
- Konuşmada akıcılık sorunları
- İfade edici ve alıcı dil becerilerinde yetersizlik
- Sosyal iletişimde zorluk (örneğin, göz teması, sırayla konuşma, konuya bağlı kalma)
Konuşma terapistleri, gerektiğinde Alternatif ve Destekleyici İletişim (AAC) sistemleri (iletişim kartları, konuşma cihazları, uygulamalar) kullanarak bireyin kendini ifade etmesini kolaylaştırabilir.
Ayrıca iş yerindeki sosyal iletişim zorluklarını aşmaya yardımcı olmak üzere, bireysel ya da grup temelli çalışmalar da yapabilirler.
Mesleki Terapistler (Ergoterapistler)
Ergoterapistler, otistik bireylerin günlük yaşam görevlerinde daha bağımsız olmalarını destekleyen uzmanlardır. Çalışma alanları oldukça geniştir. Şunları kapsar:
- Günlük yaşam becerileri (kişisel bakım, yemek pişirme, temizlik vb.)
- Zaman yönetimi ve rutin oluşturma
- Duyusal hassasiyetleri düzenleme
- Toplumsal hayata katılım (toplu taşıma kullanımı, alışveriş, sosyal aktiviteler)
Özellikle duyusal hassasiyet yaşayan bireyler için kişiselleştirilmiş duyusal planlar oluşturabilirler. Bu planlarda özel ekipmanlar, oyuncaklar, ses önleyici kulaklıklar gibi duyusal düzenleyiciler önerilir.
Ergoterapistler ayrıca bireyin ilgi alanlarını ve güçlü yönlerini kullanarak anlamlı aktiviteler planlar. Hedef, bireyin yaşamdan aldığı tatmini artırmaktır.
Davranış Uzmanları
Davranış uzmanları, zorlayıcı ya da işlevsel olmayan davranışları analiz eder ve bunlara alternatif yollar geliştirilmesine yardımcı olur. Uygulamalı Davranış Analizi (ABA) gibi yaklaşımlar sıklıkla kullanılır.
Davranış uzmanlarının temel hedefleri:
- Problemli davranışların nedenini anlamak
- Alternatif iletişim yolları geliştirmek
- Pozitif davranışları pekiştirmek
- Aile ve bakım verenlere strateji öğretmek
Bu destek, sadece birey için değil, onunla yaşayan herkes için yaşam kalitesini artırabilir.
Gelişimsel Eğitimciler
Gelişimsel eğitimciler, otizmli bireylerin bağımsızlıklarını artırmak ve yaşam becerilerini geliştirmek üzere çalışırlar. Bu uzmanlar eğitim, istihdam, sosyal yaşama katılım gibi birçok konuda destek sunar.
Özellikle geçiş dönemlerinde (örneğin okuldan işe geçiş, bağımsız yaşama adım atma) önemli bir rol oynarlar. Pratik becerilerin kazanılması, hedef belirleme ve uygulama süreçlerinde rehberlik ederler.
Ailelerle yakın iş birliği içinde çalışarak, destek sürecinin tutarlı ve bütüncül olmasını sağlarlar.
Tele Sağlık
Fiziksel olarak bir merkeze gitmekte zorlanıyorsanız, tele sağlık hizmetleri sizin için uygun bir seçenek olabilir. Görüntülü görüşmeler yoluyla psikolog, konuşma terapisti veya ergoterapist ile çalışabilirsiniz.
Ayrıca:
- Grup terapilerine çevrim içi katılım
- Sosyal beceri eğitimleri
- Psikiyatrik danışmanlık gibi hizmetler de uzaktan yürütülebilir.
Tele sağlık, özellikle kırsal bölgelerde yaşayan ya da duyusal olarak yeni ortamlara adapte olmakta zorlanan otistik bireyler için konforlu bir çözümdür.
Akran Desteği
Otizmli bireylerin benzer deneyimlere sahip kişilerle buluşarak destek alması, hem psikolojik hem de sosyal açıdan çok kıymetlidir. Akran destek grupları genellikle şu alanlarda katkı sağlar:
- Sosyal bağ kurma
- Bilgi paylaşımı (NDIS, iş bulma, sosyal haklar)
- Duygusal destek
- Kişisel gelişim fırsatları
Bazı gruplar kadınlar, genç yetişkinler ya da LGBTİ+ bireyler gibi özel temalara göre düzenlenir. Grup içeriği seminer, sohbet, oyun gecesi, yaratıcı atölyeler gibi etkinlikler içerebilir.
About The Author
