Teşhis Edilmemiş Otizmli Yetişkin Kadınları Anlamak
Otizm spektrum bozukluğu (OSB), genellikle çocuklukta tanı konulan bir durumdur. Ancak bazı insanlar — özellikle kadınlar — otistik olduklarını yıllarca fark etmeyebilirler. Hatta bazıları ancak yetişkinlikte, belki de kendi çocukları otizm tanısı aldığında ya da bir zorlukla yüzleştiklerinde durumlarını fark eder.
Neden Kadınlarda Otizm Daha Geç Teşhis Edilir?
Otizmi belirlemek için yapılabilen net bir kan testi yoktur. Doktorlar tanı koyarken kişinin geçmişine, davranışlarına ve verdiği yanıtlara bakar. Fakat kadınlarda bu belirtiler bazen daha gizli ya da farklı şekilde ortaya çıkar. İşte bazı nedenler:
1. Otizm uzun süre “erkek hastalığı” olarak görüldü
Otizm araştırmalarının çoğu erkek çocuklar üzerinde yapıldı. Bu nedenle tanı ölçütleri genellikle erkeklere uygun şekilde geliştirildi. Kadınların farklı şekilde belirtiler göstermesi, onların daha az fark edilmesine yol açtı.
2. Kız çocuklarında otizm belirtileri daha “gizli” olabilir
Kız çocukları genelde sosyal kuralları takip etmeye daha çok odaklanır. Örneğin:
- Arkadaş edinmeye daha istekli görünebilirler.
- Sevdikleri şeyler (örneğin atlar, ünlüler, diziler) yaşıtlarının ilgisine benzer olduğu için takıntılı oldukları fark edilmez.
- Kaygı, içe kapanma ya da utangaçlık gibi duygusal tepkiler “normal” gibi görülüp gözden kaçabilir.
3. Maskeleme: Otizmi gizleme çabası
Pek çok otistik kadın, çevresine uyum sağlamak için rol yapmayı öğrenir. Örneğin:
- Filmlerden ya da dizilerden gördükleri davranışları taklit ederler.
- Göz teması kurmak zor olsa da bunu yapmaya çalışırlar.
- Sohbet sırasında gülümsemeyi ya da belirli jestleri bilinçli olarak kullanırlar.
Bu çabalar zamanla büyük bir zihinsel yorgunluk, kaygı ve tükenmişlik yaratabilir.
Yetişkin Kadınlarda Otizmin Belirtileri
Otistik bir kadın, kendisinde uzun süredir bir şeylerin farklı olduğunu hissedebilir ama ne olduğunu tam olarak açıklayamayabilir. İşte bazı yaygın belirtiler:
1. Sosyal ilişkilerde zorlanma
- Grup ortamlarında değil, birebir ilişkilerde daha rahat hissederler.
- Göz teması kurmak zorlayıcı olabilir ama bunu yapmaları gerektiğini bildikleri için zorlarlar.
- Sosyal ortamlardan sonra “fazla düşündükleri” ya da kendilerini suçladıkları olur.
Örnek: Bir arkadaş grubunda otururken konuşmaya katılmak ister ama sırasını kaçırdığını düşünür, eve gidince de “neden öyle söyledim?” diye kendini sorgular.
2. Duyusal hassasiyetler
- Parlak ışıklar, yüksek sesler, kalabalık ortamlar onları yorabilir.
- Bir eşin nefes sesi ya da çalar saatin ışığı gibi şeyler uykularını bölebilir.
Örnek: Alışveriş merkezine gittiğinde parfüm kokularından ya da neon ışıklardan rahatsız olup hemen çıkmak isteyebilir.
3. Duyguları yönetmede zorluk
- Günlük işleri planlamak ya da başlatmakta zorlanabilir.
- Duygusal tepkileri kontrol etmekte güçlük yaşayabilir, bir anda ağlama ya da öfke patlamaları olabilir.
Örnek: İşyerinde patronundan gelen küçük bir eleştiri sonrası kendini yetersiz hissedip gün boyunca toparlanamayabilir.
4. Yoğun ilgi alanları
- Belirli konulara yoğun şekilde ilgi duyarlar ve bu alanlarda derin bilgi sahibi olabilirler.
- İlgi alanları erkeklerden daha geniş olabilir ama yoğunluk seviyesi benzerdir.
Örnek: Tarih dizileriyle ilgili saatlerce konuşabilir ya da belirli bir müzik grubunun her albümünü ezbere bilebilir.
5. Tekrarlayan davranışlar
- Saçla oynama, tırnak kenarlarını yolma, sürekli bir kelimeyi tekrar etme gibi davranışlar olabilir.
- Bu davranışlar genelde kaygıyı azaltmak için yapılan “sakinleştirici alışkanlıklar”dır.
6. Eşlik eden psikolojik sorunlar
Geç tanı alan kadınlarda şu durumlar daha sık görülür:
- Anksiyete (kaygı bozukluğu)
- Depresyon
- Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)
- Yeme bozuklukları
- Uyku problemleri
- OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk)
Tanı Almak ve Destek Almak
Otizmli olduğunuzu düşünüyorsanız, yardım almanız için illa tanı almış olmanız gerekmez. Ancak tanı almak, birçok terapi ve destek hizmetine ulaşmanızı kolaylaştırabilir. Aynı zamanda resmi tanı, iş yaşamında veya okulda size sağlanabilecek haklara erişmenizi de mümkün kılar.
Ne yapabilirsiniz?
- Aile hekiminizle görüşün, sizi uzmanlara yönlendirebilir.
- Ruh sağlığı uzmanı ile görüşüp değerlendirme isteyebilirsiniz.
- Özellikle kaygı, depresyon veya tükenmişlik yaşıyorsanız terapi düşünebilirsiniz.
About The Author
