Otizm, genellikle çocuklukta fark edilen bir durum gibi düşünülse de aslında ömür boyu süren bir farklılıktır. Bazı yetişkinler, özellikle desteğe daha az ihtiyaç duyanlar, çocuklukta fark edilmedikleri için geç yaşta tanı alabilir ya da hiç tanı almadan hayatlarına devam ederler. Bu nedenle, otizmin yetişkinlerde nasıl görünebileceğini bilmek oldukça önemlidir.
Yetişkinlerde Otizm Neden Fark Edilmez?
Birçok otistik yetişkin, çevreye uyum sağlamak için davranışlarını gizlemeyi yani “maskelemeyi” öğrenmiştir. Örneğin, göz teması kurmak zorunda hissettikleri için insanlarla konuşurken kendilerini rahatsız hissetseler de bunu yapabilirler. Ayrıca, bazı otistik özellikler dikkat eksikliği, kaygı gibi başka sorunlarla karıştırılabilir.
Otizm, kadınlarda ve farklı etnik gruplarda daha az teşhis edilme eğilimindedir. Bu da birçok kişinin yıllarca doğru bir açıklama olmadan zorluklar yaşamasına neden olabilir.
Yetişkinlerde Otizmin 5 Yaygın Belirtisi
1. Sosyal Etkileşimde Zorluk
Otistik bir yetişkin, başkalarının ne ima ettiğini anlamakta zorlanabilir. Espriler, kinayeler ya da ima edilen şeyler açıkça söylenmediğinde karışıklık yaşayabilirler.
Örnek: Biri “Bu işte çok parmak var” dediğinde, mecazı değil de gerçekten bir şeyin içinde parmak arayabilirler.
2. Tekrarlayan Davranışlar ve Rutinlere Bağlılık
Aynı davranışları tekrar tekrar yapmak (örneğin el sallamak, ileri geri sallanmak) ya da günlük rutinlerin bozulmasına tahammül edememek sık görülür.
Örnek: Her sabah aynı kahveyi aynı bardağa koymak gibi bir düzeni varsa, bu değiştiğinde huzursuz olabilirler.
3. Duyusal Hassasiyetler
Bazı otistik yetişkinler seslere, ışıklara, kokulara karşı aşırı hassas olabilir. Diğerleri ise yoğun duyusal uyarımı rahatlatıcı bulabilir.
Örnek: Kalabalık ve gürültülü ortamlarda kulaklık takmak ya da güneş gözlüğüyle dolaşmak bu hassasiyetlerle baş etmenin yollarındandır.
4. Dar ve Yoğun İlgi Alanları
Belirli konulara aşırı ilgi göstermek otizmin ayırt edici özelliklerinden biridir. Bu konulara dair bilgileri yıllar geçse de unutmazlar.
Örnek: Bir otistik yetişkin, çocukluğunda ilgi duyduğu dinozorlarla ilgili hâlâ ayrıntılı bilgiler verebilir.
5. Yalnız Kalma İsteği
Bazı otistik yetişkinler sosyal ortamlarda kendilerini çok yorulmuş hisseder ve yalnız kalmayı tercih eder. Bu, sosyal beceri eksikliğinden çok, sosyal etkileşimlerin aşırı enerji tüketmesinden kaynaklanabilir.
Örnek: İş çıkışı bir arkadaş buluşması yerine, evde sessizce dinlenmeyi seçebilirler.
Tanı Konulmasının Faydaları
Yetişkin yaşta otizm tanısı almak hayatı kolaylaştırabilir. İş yerinde, okulda ya da sağlık hizmetlerinde özel düzenlemeler istemek mümkün olabilir. Ayrıca bu tanı, kişinin kendini daha iyi anlamasını ve yaşadığı zorlukların nedenini açıklamasını sağlar. “Neden böyleyim?” sorusuna anlamlı bir yanıt bulmak, birçok kişi için rahatlatıcıdır.
Peki Birine Nasıl Yaklaşılır?
Birinin otistik olabileceğini düşünüyorsanız bu konuyu açarken empatiyle yaklaşmak çok önemlidir. Doğrudan “Sen otistik olabilir misin?” gibi sorular yerine, ortak tanıdıklar ya da deneyimler üzerinden sohbet açmak daha etkili olabilir. Kişi rahatsız oluyorsa zorlamamak gerekir.
Unutmayın:
Otizm bir hastalık değil, bir nörolojik farklılıktır. Her birey benzersizdir ve otizmi farklı şekilde yaşar. Daha fazla kişinin bu konuda farkındalık kazanması, otistik bireylerin hayatını daha kolay ve kabul edici hale getirebilir.
About The Author
