Yetişkinlerde otizm ve kaygı
Anksiyete Otizmde Neden Yaygın?
Otizmli yetişkinlerin %50’ye kadarının anksiyete bozukluğu yaşadığı biliniyor. Bu oran, nörotipik bireylerin neredeyse iki katı. Kaygı, çoğu zaman fiziksel olarak da kendini gösterebilir:
- Kalp çarpıntısı, hızlı nefes alma
- Uyku sorunları
- Baş ve mide ağrıları
- Takıntılı düşünceler
- Sosyal geri çekilme, yemek yiyememe gibi davranışlar
Ancak otizme özgü davranışlar (örneğin sınırlı ilgi alanları, rutinlere bağlılık) kaygı semptomlarına benzeyebildiği için teşhis zorlaşabiliyor. Ayrıca birçok tarama testi nörotipik bireylere göre tasarlandığından, otistik bireyler sıklıkla yanlış ya da yetersiz tanı alıyor.
Risk: Tedavi Edilmeyen Kaygı Neler Getirebilir?
Kaygı uzun süre yönetilmezse:
- Depresyon
- Saldırganlık
- Kendine zarar verme
gibi sonuçlara yol açabiliyor.
Çözüm: Otizme Uygun Kaygı Yönetimi
Son araştırmalar, otizmli bireylerin duyguları işlemede beynin “amigdala” bölgesinde yapısal farklılıklar olduğunu gösteriyor. Bu da demek oluyor ki, otistik bireyler için özel olarak uyarlanmış yöntemler gerekiyor.
Uygulanan Stratejiler
1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Diyalektik Davranışçı Terapi (DBT)
- Amaç: Düşünce kalıplarını fark etmek ve değiştirmek.
- Bazı otistik bireyler bu yöntemin çok “bilişsel” olduğunu ve bedenin hislerini ihmal ettiğini söylüyor.
- Ancak zamanla farkındalık, stres toleransı ve düşünce yönetimi becerilerinin faydalı olduğu ifade ediliyor.
2. İnterosepsiyon Terapisi
- Kişinin bedensel duyumlarını (örneğin açlık, susuzluk, kas gerginliği) fark etmesini ve bunları duygularla ilişkilendirmesini sağlar.
- Egzersizlerle kalp ritmi gibi tepkiler yeniden yaratılır ve bu hisler üzerine konuşularak kaygıdan ayrıştırılması hedeflenir.
3. Uygulamalı Davranış Analizi (ABA)
- Davranışları analiz ederek olumlu değişiklikler oluşturur.
- Bireyin kontrol edebileceği sorunları tanıması için “kutulara ayırma” gibi yaratıcı yaklaşımlar sunar.
- Katılımcı merkezli uygulandığında, bireyin özgüvenini artırır.
4. Alternatif Destekleyici İletişim (AAC)
- Sadece konuşamayan bireyler için değil, kaygılandığında kelimeleri bulmakta zorlanan herkes için destekleyici.
- iPad ve uygulamalarla hisleri ifade etmeye yardımcı olur.
5. Duyusal Diyetler
- Gürültü önleyici kulaklık, ağırlıklı battaniye, belirli rutinler gibi araçlar kaygıyı önlemede etkili.
- Duyusal girdiler günün farklı anlarında bilinçli olarak düzenlenir.
- Görsel planlayıcılar, rutin listeleri ve sosyal hikâyelerle ne olacağını bilmek sakinlik sağlar.
6. İfade Edici Sanat Terapisi
- Müzik, dans, yazı, resim gibi sanatsal yollarla ifade sağlanır.
- Sinir sistemini sakinleştirir, farkındalık ve öz-regülasyon becerilerini destekler.
7. Egzersiz
- Fiziksel hareket, kaygıyı azaltan kimyasallar salgılatır.
- Yürüyüş, zıplama, yüzme gibi aktiviteler bedensel gerginliği azaltır ve zihni düzenler.
- Özellikle yüzme, nefes kontrolüyle birlikte derin gevşeme sağlar.
8. İlaç ve Destekleyici Tıp
- SSRI gibi ilaçlar anksiyete tedavisinde kullanılır; ancak herkes için uygun değildir.
- Melatonin, Çin bitkisel ilaçları ve tıbbi kenevir gibi alternatif çözümler bazı bireylerde faydalı olabilir.
- Her zaman uzman kontrolünde uygulanmalıdır.
Ortak Mesaj
“Kaygıyla başa çıkmak için TEK bir yol yok. Farklı yöntemler denemek, bedenini tanımak ve ihtiyaçlarını keşfetmek önemlidir.”
Otistik yetişkinlerin deneyimleri, bireysel farklılıkların ne kadar kıymetli olduğunu gösteriyor. Stratejiler, tıpkı bireylerin kendileri gibi çeşitli ve benzersiz.
https://www.autismspeaks.org/blog/autism-and-anxiety-adults http://çeviri reyyan sabır
About The Author
